Chợ Noël vùng Alsace : Chốn thần tiên thời hiện đại

Tạp chí đặc biệt

Vùng Alsace, miền đông Pháp, lại hóa thành xứ thần tiên mỗi độ đông về. Cái lạnh bỗng ấm trở lại trong men rượu vang nóng thơm mùi hồi quế. Tiết trời âm u như bừng sáng trong ánh đèn lung linh. Lòng người như lâng lâng trong nét cổ tích của những ngôi làng vùng Alsace nổi tiếng với chợ Noël.

Tại sao những ngôi làng vùng Alsace lại thu hút đông du khách đến như vậy vào dịp này ? Ba cụ bà quản lý một gian bán rượu vang nóng trong chợ Noël ở làng Riquewihr có ngay câu trả lời : “Đó là nhờ nét đẹp như tranh của vùng Alsace và nét Trung Cổ của các làng trong vùng”.

Alsace : Quê hương của cây thông Noël đầu tiên ở Pháp

Dù chợ Giáng Sinh trở thành truyền thống và hoạt động thương mại không thể thiếu vào dịp lễ cuối năm trên khắp nước Pháp, nhưng theo các cụ, “họ bắt chước chúng tôi !” : “Trước tiên phải nói đến cây thông Giáng Sinh. Đây là nơi bắt nguồn của cây thông Noël đầu tiên bên phía Pháp. Sau đó các cửa hàng, cửa hiệu, hoạt động thương mại được hình thành theo truyền thống cây thông này”.

Cây thông đầu tiên được dựng ở Sélestat năm 1521 hay ở Strasbourg năm 1492 ? Dù vẫn còn tranh cãi, nhưng chắc chắn là truyền thống này bắt nguồn từ vùng Alsace. Thành phố Sélestat được coi là cái nôi của truyền thống dựng cây thông khi chi 4 shilling để “giữ cây cho ngày Thánh Thomas” (ngày 21/12) năm 1521, thay vì trang trí bằng cành thông có từ thế kỷ 13.

Nhưng theo những nghiên cứu được công bố năm 2006 của Georges Bischoff và Gérard Leser, chuyên vềtruyền thống Giáng Sinh trong lưu vực sông Rhin, Oeuvre Notre-Dame đã đặt mua 9 cây thông cho 9 giáo phận ở Strasbourg “để đón Năm mới”, mỗi cây có “giá 2 florin, ghi trong sổ thu chi năm 1492 của Oeuvre de Notre-Dame”. Sau đó “cây thông được liên tục nhắc đến ở khắp lưu vực sông Rhin từ thế kỷ 16, ở Ammerschwihr, Kaysersberg của vùng Alsace hay ở Fribourg bên kia bờ sông Rhin (Đức). Vào năm 1576, có bằng chứng cho thấy dầm đá của một cánh cửa ở Turckheim được khắc hình một cây thông với đồ trang trí là hình bánh bretzel” (1).

Strasbourg tự hào duy trì truyền thống dựng cây thông, được coi là “vua” lễ hội, theo giải thích của chị Lan, sống hơn 10 năm ở “thủ đô Giáng Sinh”, nơi mà ai cũng muốn tới một lần vào dịp tháng 12 để như được sống trong truyện cổ tích :

“Chợ Noel Strasbourg có một điểm nhấn đặc biệt, đấy là cây thông ở quảng trường chính - quảng trường Kléber. Đó là cây thông thật, được chặt từ rừng vào mỗi năm và được dựng vào tháng 12. Cây thông này cao đến 30 mét và vào mỗi đầu giờ chiều (16 giờ) sẽ được thắp đèn sáng lung linh và kèm theo tiếng nhạc nữa. Thường các du khách hay tụ tập ở dưới cái chân cây thông Noël và cầm theo một ly vang để thưởng thức không khí ấm áp, không khí Giáng sinh của Strasbourg”.

Kết nối truyền thống với hiện đại

Chợ Noël ở quảng trường Kléber và khu vực xung quanh Nhà thờ lớn (Cathédrale Notre-Dame), một trong những công trình kiến trúc gothic nổi tiếng nhất ở châu Âu, cùng với ba khu chợ lớn khác ở quảng trường Gutenberg, Broglie, Château (Lâu đài) là những điểm nhấn trong không gian kỳ diệu của mùa lễ hội. Khu phố cổ Strasbourg còn được điểm xuyết với sáu chợ Christkindelsmäriks có quy mô nhỏ hơn bên cạnh những ngôi nhà gỗ cổ kính.

“Ở Strasbourg có khoảng 300 gian hàng trong 300 chalet (nhà gỗ nhỏ). Những mặt hàng được bán ở chợ Noël Strasbourg đều là những sản phẩm thủ công do người dân ở xung quanh vùng làm nên. Ví dụ ở khu Petite France có một gian hàng bán những quả cầu thủy tinh rất đặc biệt, tại vì mỗi năm, họ chỉ sản xuất một model nhất định và được bán với số lượng hạn chế. Tức là Strasbourg có một truyền thống là nhiều gia đình cứ đợi đến tháng 12 thì sẽ mua một quả bóng thủy tinh đấy để treo trong nhà và làm một bộ sưu tập. Gian hàng quả cầu thủy tinh đó rất nổi tiếng, đến từ Meisenthal - một làng cách Strasbourg khoảng một tiếng đi xe. Đấy là một trong những sản phẩm rất là đặc biệt, độc đáo, nổi tiếng ở Strasbourg và được làm thủ công.

Ngoài ra còn có rất nhiều gian hàng khác, bánh manene - bánh hình người, rồi pain d’épices - loại bánh thơm mùi hồi quế của Noel, đặc biệt để ăn với patê gan ngỗng béo vào ngày Giáng Sinh”.

Kết nối cộng đồng

Chợ Noël mang ý nghĩa sâu sắc trong việc kết nối cộng đồng. Đây là dịp để gia đình, bạn bè gặp nhau, là nơi du khách giao lưu với các nhà sản xuất, nghệ nhân địa phương, là nơi thưởng thức ẩm thực và cùng nhau bước vào thế giới cổ tích.

“Ngoài những gian hàng được trang trí, vào dịp tháng 12 này, trên đường phố, các cửa hàng, nhà hàng đều được trang trí rất lung linh với ánh đèn, những mô hình Noël, rồi gấu bông. Và đặc biệt hơn là thị chính Strasbourg hàng năm đều tổ chức một lễ trao giải : giải nhất, giải đặc biệt cho những cửa hàng nào trang trí độc đáo nhất, đẹp, nói chung là trang hoàng đẹp cho thành phố.

Strasbourg nổi tiếng rất là nhiều món ăn. Ví dụ như món choucroute nấu với chân giò hầm muối, xúc xích. Còn choucroute aux trois poissons cũng rất nổi tiếng ở Strasbourg, tức là dưa cải muối ăn với cả ba loại cá. Ngoài ra còn có bánh tarte flambée (Flammekueche, bánh mặn nướng giống bánh pizza), chân giò hầm và nói chung là rất nhiều món đặc sản ăn kèm với cả các loại phô mai của Pháp.

Một trong những nhà hàng nổi tiếng mà mình thường giới thiệu với cả khách hay bạn bè khi tới du lịch chính là nhà hàng Kammerzell, ngay bên cạnh Nhà thờ Đức bà Strasbourg. Nhà hàng rất nổi tiếng và trước đây tổng thống Jacques Chirac, các nhân vật nổi tiếng từng đến đấy thưởng thức. Có một lưu ý nhỏ là nên đặt trước, vì nhà hàng rất đông khách”.

Bảo tồn truyền thống

Chợ Giáng Sinh ở vùng Alsace không chỉ là nơi mua sắm mà còn là nơi bảo tồn truyền thống. Thành phố Colmar tổ chức sáu chợ (từ 26/11 đến 29/12/2024) ở sáu khu vực lịch sử (nhà thờ Dominicains, quảng trường Ancienne douane, Koïfhus, quảng trường Jeanne d’Arc…) để du khách có thể tham quan các địa danh và ngắm những ngôi nhà khung cột gỗ đặc trưng của vùng.

Riquewihr, cách Colmar khoảng 30 phút đi buýt, nằm trên Con đường rượu vang Alsace (Route du vin), là một trong những ngôi làng nổi tiếng đẹp lãng mạn nhờ phong cảnh, vị trí ngay dưới chân núi Vosges và kiến trúc Trung Cổ. Bước qua cổng làng, cũng là trụ sở của thị chính, là cả thế giới cổ tích mở ra. Sắc màu rực rỡ của hoa trong những tháng xuân, hè nhường chỗ cho màu trắng của những bông tuyết giả, màu xanh của cây thông và màu đỏ của hoa trạng nguyên và những quả bóng trang trí… Bà Jung Jeannette, trong câu lạc bộ người cao tuổi (Club des aînés) Riquewihr, không khỏi tự hào giải thích :

“Noël ở vùng Alsace là điều rất thiêng liêng. Noël là dịp lễ dành cho gia đình, nhà nào cũng trang trí nhà cửa vào dịp này và truyền thống đó tiếp diễn. Không ai có thể động đến hoặc tước đi của chúng tôi. Đó là dịp rất thiêng liêng ! Chợ Noël là điều không thể bỏ qua khi đến Alsace. Sau đó là rượu vang nóng. Chúng tôi cũng làm nước táo nóng đun với quế. Rồi phải kể đến bánh quy bredala truyền thống, thường được ăn vào dịp này. Rượu vang nóng được nấu với các loại thảo quả như quế, hồi, cam, chanh. Rượu vang nóng ở quầy này là do chính chúng tôi nấu vì thế mà rất ngon !”.

Chuẩn bị để bước vào truyện cổ tích

Chợ Giáng Sinh ở Alsace ngày càng nổi tiếng và thu hút khách. Thành công đến mức thành phố Colmar lần đầu tiên phải lập một ứng dụng riêng để dự báo lượng khách để khách tham quan có thể lên kế hoạch đi trong tuần, vì hai ngày cuối tuần suốt tháng 12 luôn ở mức độ “đỏ”. Còn thành phố Strasbourg cấm mọi phương tiện giao thông trong khu phố cổ, tàu điện cũng chỉ dừng ở một số trạm trong khu vực được khoanh tổ chức chợ Noël để bảo đảm an ninh. Người dân sống trong khu phố cổ phải có giấy phép đặc biệt để được đi ô tô về nhà. Cần chuẩn bị như nào để có được một kỳ nghỉ trọn vẹn trong dịp này ? Chị Lan đưa ra lời khuyên :

“Dịp tháng 12 ở Strasbourg thật sự rất đông khách, vì du khách khắp nơi trên thế giới đều đổ về. Thậm chí năm 2023 là năm phải gọi là kỷ lục về khách du lịch, hơn 3 triệu khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới đổ về chỉ trong tháng 12. Cho nên khoản đi lại và khoản đặt phòng cũng nên được chuẩn bị trước, từ sớm. Về đi lại thì có lời khuyên nhỏ là nếu mọi người tránh được cuối tuần, mà đi trong tuần thì sẽ vắng hơn rất nhiều. Mình có thể thưởng thức, có thể đi dạo qua những con phố, thư giãn hơn tại vì khi đấy ít khách du lịch hơn, mình có thể tận hưởng hết vẻ đẹp của chợ Noël Strasbourg. Còn phòng nghỉ thì nên đặt được sớm từ trước thì tốt. Tức là lúc nào cũng có phòng, chỉ có điều là giá cả sẽ cao hơn bình thường gấp 3, 4 lần.

Còn nếu đi ô tô thì ở trên website của thành phố cũng có hướng dẫn về cách đỗ xe, cách đi đến Strasbourg như thế nào. Thành phố bố trí rất nhiều bãi đỗ xe ở xung quanh, rồi sau đấy mình đi tàu điện vào trong trung tâm, như thế cũng rất tiện lợi”.

Vùng Alsace là nơi giao thoa văn hóa Pháp và Đức nên chợ Giáng sinh ở đây mang đậm ảnh hưởng của cả hai nền văn hóa này. Các món ăn, truyền thống và phong cách trang trí đều pha trộn giữa sự ấm cúng của Pháp và sự tinh tế, trang trọng của Đức, làm cho không gian thêm phần đặc biệt và hấp dẫn. Và những truyền thống này tiếp tục được bảo tồn trong những phiên chợ Noël cuối năm.

(1) La tradition du sapin de Noël est née à Strasbourg en 1492

(2) "Le temps de s’émerveiller" : Khẩu hiệu của "Strasbourg - thủ đô Giáng Sinh".