[CÔNG NGHỆ] AI Cường điệu & Thực tế / AI WASHING - Ba xạo thời Trí tuệ nhân tạo

ĐỌC BÁO Daily Podcast with Tada

Bài viết trên tờ TTCT Tháng 7-2024

AI rất có ích nhưng hãy bắt tay vào sử dụng chúng cho nhu cầu từng cá nhân, từng tổ chức, từng công ty. Đừng ca tụng tiềm năng của chúng nữa vì sự cường điệu thường đem đến thất vọng.

Gần hai năm qua, trên báo chí đăng đủ kiểu bài viết chỏi nhau về AI: một bên nói AI sẽ lấy đi nhiều công ăn việc làm, đẩy hàng triệu người vào chỗ thất nghiệp; một bên nói còn lâu, tất cả chỉ là sự cường điệu hóa của một số doanh nghiệp đánh cược vào AI.

Ở đây có lẽ nên phân biệt hai loại góc nhìn, phân tích, đánh giá, đo lường tiềm năng của các công cụ AI nhìn từ góc độ cá nhân và từ góc độ chung cho cả nền kinh tế.

Ở góc độ cá nhân, nếu vượt qua được giai đoạn xài thử cho biết, không còn dè chừng ChatGPT như một trợ lý thông minh nhưng không đáng tin, chúng ta có thể biến nó thành công cụ hỗ trợ công việc rất có ích.

Lấy ví dụ công việc bếp núc của tòa soạn một tờ báo, là chuyện chuyên môn của người viết bài này. Giả thử một phóng viên ngày mai có hẹn phỏng vấn một nhân vật quan trọng, bình thường phóng viên sẽ gặp trưởng ban hay thư ký tòa soạn để được hướng dẫn nên hỏi gì, hướng câu chuyện phỏng vấn vào những đề tài nào…

Nay người phóng viên có thể hỏi ngay ChatGPT, miễn sao nó cung cấp càng nhiều chi tiết càng tốt như chức vụ người được phỏng vấn, lãnh vực chuyên môn, đề tài đang quan tâm, thông tin nền… Bảo đảm câu trả lời chi tiết của ChatGPT cùng với hàng loạt câu hỏi phỏng vấn nó gợi ý sẽ gây ngạc nhiên cho nhiều người.

Đây chỉ là một minh họa cho việc sử dụng AI tạo sinh như các công cụ hỗ trợ hữu ích trong nghề báo. Mọi nghề khác đều có thể tìm thấy các ứng dụng tương tự, từ dịch thuật đến tóm tắt văn bản, từ viết kế hoạch marketing đến viết đơn xin việc. AI không thể thay thế hoàn toàn con người nhưng sẽ là cánh tay nối dài đắc lực cho những ai biết cách sử dụng chúng.

Ở góc nhìn toàn bộ nền kinh tế, tác động của AI, cho dù được khuếch trương bằng cả ngàn bài viết, là chưa đến đâu cả. Cái làm nên sôi động của lãnh vực AI chính là giá cổ phiếu của các công ty liên quan đang tăng mạnh.

Tháng 6 rồi, hãng Nvidia, chuyên sản xuất chip dùng trong AI, vượt qua Microsoft, Apple, trở thành công ty lớn nhất thế giới ở mức giá trên 3.300 tỉ đô la nhờ giá cổ phiếu liên tục tăng.

Ngược lại, sau cơn sốt đầu tư vào AI như một xu hướng thời thượng, các công ty mới vỡ lẽ, cuộc chơi AI rất tốn kém nhưng hiệu quả chưa thấy đâu cả. Theo Bloomberg, tỉ lệ các công ty có kế hoạch tăng mức đầu tư vào AI trong 12 tháng tới đã giảm từ mốc rất cao 93% cách đây một năm nay chỉ còn 63%.

Trong khi đó, theo Cục Thống kê Mỹ, chỉ có 5% công ty Mỹ có sử dụng AI. Trong bình diện từng công ty, có thể từng cá nhân các nhân viên mày mò tìm cách sử dụng AI để nâng hiệu suất công việc nhưng cả công ty ứng dụng AI để cải tiến sản phẩm hay dịch vụ thì chưa thông suốt. Tương tự chuyện nghề báo ở trên: từng phóng viên, từng thư ký tòa soạn có thể sử dụng AI để hỗ trợ cho công việc, còn nói tờ báo dùng AI để thay phóng viên viết tin bài thì còn lâu.

Bàn về tác động lâu dài của AI, có lẽ bài viết của Ray Kurzweil trên tờ The Economist tóm gọn súc tích nhất. Ông cho rằng AI sẽ đem lại những lợi ích to lớn trong ba lãnh vực: năng lượng, sản xuất và y tế.

Cuộc cách mạng năng lượng mặt trời chưa diễn ra mạnh mẽ là do vật liệu chế tạo pin để trữ điện vào ban ngày khi dư thừa đem sang sử dụng vào ban đêm còn quá đắt. Sàng lọc hàng ngàn nguyên liệu có thể dùng để làm pin chọn ra hợp chất tối ưu là thế mạnh của AI - khi đó nguồn năng lượng sạch, dồi dào và rẻ tiền sẽ biến đổi hoàn toàn thế giới. Năng lượng dồi dào sẽ dẫn tới sản xuất giá rẻ, kể cả robot thông minh thay dần con người trong các công việc nặng nhọc, nguy hiểm.

Ở lãnh vực thứ ba, AI sẽ thúc đẩy những bước tiến đột phá trong công nghệ sinh học, giúp thử nghiệm nhanh nhiều loại thuốc, giả lập hàng triệu tình huống khác nhau trong các phòng thí nghiệm ảo, từ đó tìm ra các loại thuốc mới cho loài người.

Philipp Carlsson-Szlezak, nhà kinh tế trưởng của Boston Consulting Group, cho rằng phải 5 năm nữa mới chứng kiến được sự thay đổi trong hoạt động của doanh nghiệp dưới tác động của AI. Còn các dự báo của Kurzweil, dù mang tính khả thi cao cũng đòi hỏi thời gian, tính bằng cả thập niên nữa.

Vì thế có thể tạm thời kết luận, AI rất có ích nhưng hãy bắt tay vào sử dụng chúng cho nhu cầu từng cá nhân, từng tổ chức, từng công ty. Đừng ca tụng tiềm năng của chúng nữa vì sự cường điệu thường đem đến thất vọng trong khi AI cũng như nhiều đột phá công nghệ, cần sự kiên nhẫn và dụng công để khai thác.

Bạn đừng quá tự ti nếu đọc đâu cũng thấy bàn về AI trong khi mình chưa bao giờ dùng nó vào công việc. Một nghiên cứu của Reuters Institute và Đại học Oxford, khảo sát hơn 12.000 người ở 6 nước cho thấy chỉ có 7% ở Mỹ và 2% ở Anh, Pháp, 1% ở Nhật nói họ sử dụng các công cụ AI tạo sinh hằng ngày; đa số chỉ xài một hai lần cho biết.

Một tỉ lệ lớn người được khảo sát (47% ở Mỹ và 42% ở Anh) chưa hề nghe nói đến ChatGPT; tỉ lệ này còn cao hơn ở các AI tạo sinh khác như Gemini của Google hay Copilot của Microsoft.